overtuigingen Archives - barbaraveldt.com

De reis van de held; over jouw persoonlijke ontwikkeling

door Barbara Veldt | apr 29, 2020 | Geen categorie, Inspiratie, Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie

Hoe je jouw reis van de held kunt gebruiken voor persoonlijke ontwikkeling

Je innerlijke waarden, liefde, beloning, goedkeuring, eer, status, vrijheid, overleven … het is een greep uit de vele aspecten van de reis van een held; Het boek van Joseph Campbell ‘A Hero’s Journey’. We vinden de betekenis van de reis van de held niet in het doden van de draak of het redden van de prinses – dit zijn kleurrijke metaforen en symbolen voor een belangrijker doel. In de reis van een held gaat het over Vechten tegen innerlijke en uiterlijke demonen, confrontaties met pestkoppen of projecties en het vinden van je ultieme partner symboliseren een doorgang door de vaak verraderlijke ‘donkere’ tunnel van zelfontdekking en individualisering naar volwassenheid.

Aan het einde van elke reis (als er zo’n einde is), ben je anders soms uiterlijk, maar altijd intern veranderd.

Laten we de betekenis van de reis van de held onderzoeken en zien hoe deze van toepassing is op psychologische ontwikke-ling en ons vermogen om meer van ons potentieel (wat al aanwezig is maar vraagt om bewustzijn) te realiseren”

Wat is de reis van de held?

Joseph Campbell, de schrijver van a Hero’s Journey, was een nieuwsgierige mytholoog. Op het gebied van mythologie hebben de meeste geleerden hun tijd geïnvesteerd in het onderzoeken hoe de mythen van de ene cultuur anders zijn dan de andere. Daarentegen zocht zocht Campbell naar de overeenkomsten. En zijn studies resulteerden in wat de monomyth wordt genoemd.

De monomyth is een universele verhaalstructuur. Het is een soort verhaalsjabloon die een personage door een reeks fasen leidt.

De hoofdpersoon in de monomyth is de held. De held is geen persoon, maar een archetype – een set universele afbeeldingen gecombineerd met specifieke gedragspatronen. Denk aan een hoofdpersoon uit je favoriete film. Hij of zij vertegenwoordigt de held. De verhaallijn van de film speelde de reis van de held na. Het Hero-archetype zit in de psyche van elk individu, wat een van de belangrijkste redenen is waarom we graag naar verhalen luisteren en kijken.

Campbell begon de patronen van deze monomyth te identificeren. Keer op keer was hij verbaasd deze structuur te vinden in de culturen die hij bestudeerde. Hij zag dezelfde volgorde in veel religies, waaronder de verhalen van Boeddha, Mozes en Jezus Christus.

Waarom is de reis van de held relevant voor ons?

Waarom zouden we überhaupt de reis van een held willen verkennen? Hollywood heeft tenslotte vele van zijn films op deze reis van een held, gebaseerd. Wat voor relevantie heeft dit voor ons als individuen? Veel! Heel veel.

Als we het vandaag de dag over ‘mythe’ hebben, verwijzen we naar iets dat algemeen wordt aangenomen, maar niet waar is. Mythen echter, voor mensen als Campbell en Jung hadden een veel diepere betekenis. Een symbolische waarde. Voor hen vertegenwoordigen Mythen dromen van de collectieve psyche. Dat wil zeggen, als je de symbolische betekenis van een mythe begrijpt, leer je de psychologische onderstroom kennen – inclusief verborgen motivaties, interne conflicten en verlangens – van de mensen.

Omdat de reis van de held een monomyth vertegenwoordigt die we in de meeste, zo niet alle, culturen kunnen waarnemen, vertegenwoordigt het een proces dat uitermate relevant is voor de hele menselijke ontwikkeling.

Wat is dit proces?

De reis van een held vertegenwoordigt het proces van persoonlijke transformatie van een onschuldige kind naar een volwassen volwassene.

Elk kind wordt geboren in cultuur met reeds bestaande regels en overtuigingen van een groep mensen. Familie. Door de Heldhaftige inspanningen kan het oudere kind (de puber) zich uiteindelijk losmaken van deze conventies. Hij of zij moet zichzelf overstijgen om zichzelf te ontdekken. Kortom: elk kind wordt volledig compleet geboren en langzaam past het zich aan aan de normen en waarden van de context waarin hij of zij opgroeit. Er ontstaat een spanningsveld tussen authenticiteit en erbij horen. Aanpassing is overleving. We willen bij ons gezin, bij onze familie horen. Zonder hun liefde, kunnen kinderen zich niet ontwikkelen.

De reis van de held is te beschouwen als een tomtom voor zelfontwikkeling. Alleen als we deze route bewust zijn en kiezen om deze te gaan, kan het veel waarde voor ons hebben.

Voordat we beginnen aan de reis, neem ik je mee in een filmpje van Joseph Campbell:

Mocht je hiernaast meer willen zien van Joseph Campbell’s Hero’s Journey raad ik je aan om ‘Finding Joe’ te kijken. Een mooie , informatieve documentaire. https://www.youtube.com/watch?v=s8nFACrLxr0 van 120 minuten.

De 3 belangrijkste fasen van de reis van de held

Laten we de reis van de held aanvangen als het gaat om inzage geven in de structuur. Om vervolgens in afzonderlijke artikelen fase voor fase apart in te gaan op wat elke fase betekent in de context van volwassenheid.

Fase 1: vertrek

Campbell noemde het vertrek van de eerste fase of de oproep tot avontuur. De held vertrekt van de wereld die hij kent. Luke Skywalker verlaat zijn thuisplaneet om zich bij Obi-Wan aan te sluiten om de prinses te redden. Neo wordt losgekoppeld van The Matrix met de hulp van Morpheus en zijn bemanning.

In de vertrekfase van de reis van een de held verlaat je de veiligheid van de wereld die je kent en bent klaar voor het onbekende.

Campbell schrijft over deze fase in The Hero with a Thousand Faces:

Deze eerste stap van de mythologische reis – die we de ‘oproep tot avontuur’ hebben genoemd – betekent dat de lotsbestemming de held heeft opgeroepen en zijn spirituele zwaartepunt heeft overgedragen van binnen de grenzen van zijn samenleving naar een onbekende zone.

Fase 2: initiatie

Nu moet de held een reeks beproevingen en beproevingen doorstaan. De reis van de held is niet veilig. Hij of zij wordt getest in zijn strijdvaardigheid.

Diezelfde held slaagt misschien niet in elke actie, maar moet doorgaan: ontmoet bondgenoten, vijanden en mentoren met bovennatuurlijke hulp tijdens de inwijdingsfase.

Fase 3: terugkeer

Na de beproevingen en ontberingen van het avontuur te hebben doorstaan, keert de held terug naar huis. De held is echter niet meer dezelfde als na vertrek. Door het rijpingsproces van de ervaring heeft een interne transformatie plaatsgevonden. Dus het kind is volwassene geworden.

Luke is nu een Jedi en is tot vrede gekomen met zijn verleden. Neo omarmt zijn lot en bevrijdt zich van de conventies van The Matrix.

Even een pas op de plaats maken: hoe ziet jouw heldenreis eruit?

Voordat we de stadia van de monomyth nader bekijken, gaan we kijken naar wat deze drie fasen onthullen over onze zelfontwikkeling.

Fase 1 vertegenwoordigt onze comfortzone: We voelen ons hier veilig omdat het ons bekend is.

Fase 2 en 3 vertegenwoordigen echter het onbekende. Om het onbekende te omarmen, moeten we onze veiligheid loslaten.

Abraham Maslow wijst erop dat we gedurende onze hele leven worden geconfronteerd met een voortdurende reeks keuzes tussen veiligheid en groei, afhankelijkheid en onafhankelijkheid, regressie en progressie, onvolwassenheid en volwassenheid.

Maslow schrijft hierover:

We ontwikkelen ons wanneer de vreugde van groei en bezorgdheid over veiligheid groter zijn dan de bezorgdheid over groei en de vreugde van veiligheid.

Nu wordt wellicht duidelijk waarom zo velen van ons de oproep tot avontuur weigeren. We houden namelijk vast aan de veiligheid van het bekende in plaats van de ‘vreugde van groei’ te omarmen dat alleen van het onbekende ons biedt.

Kijk tijdens je tomtom momenten waarop je de reisstappen van jouw heldenreis kunt vastleggen, of je kunt bepalen hoe ze van toepassing zijn op je ontwikkeling.

Stap 1: De gewone wereld

Voordat een potentiële held de bijzondere wereld kan betreden, moet hij eerst in de gewone wereld leven. De gewone wereld is voor ieder van ons anders – het vertegenwoordigt onze normen, gebruiken, geconditioneerde overtuigingen en gedragingen. In The Hobbit is de gewone wereld de Shire waar Bilbo Baggins samen met alle andere Hobbits – tuinieren, eten en vieren – een eenvoudig leven leidt. Romanschrijver J.R.R. Tolkien contrasteert dit leven in de Shire met de bijzondere wereld van tovenaars, krijgers, mannen, elven, dwergen en kwade krachten die aan de rand van de wereldoorlog staan.

Stap 2: De roep van het avontuur

De roep van het avontuur markeert een overgang van de gewone wereld naar de bijzondere wereld. De held maakt kennis met zijn zoektocht met grote gevolgen. Angst voor verandering en dood leiden de held er echter vaak toe de oproep tot avontuur te weigeren. De gewone wereld vertegenwoordigt onze comfortzone; de bijzondere wereld staat voor het onbekende. De held verzet zich aanvankelijk tegen verandering, maar wordt uiteindelijk gedwongen een kritische beslissing te nemen: ga op avontuur of blijf voor altijd in de gewone wereld met zijn illusie van veiligheid. Dit bepalende moment helpt de held om … vul maar in. Dat is voor iedereen een uniek moment.

Stap 3: de eerste drempel overgaan

In zekere zin is dit het punt van no return. Zodra de held over de onstabiele hangbrug is gelopen, staat hij/zij strak van de spanning. Er is immers geen weg terug, niet de manier waarop hij/zij kwam tenminste. De eerste drempel markeert een belangrijke beslissing: “de wereld rondreizen.” “mijn fysieke gezondheid veranderen.” “een boek schrijven.” “mijn studie volbrengen” “Ik ga meer van mezelf laten zien.” Het eerste moment van vervulling is een prestatie op zich; het is echter ‘slechts’ het eerste moment van vele keerpunten.

Stap 4: Beproevingen, vrienden en vijanden

Tijdens de reis van de held ontmoet je, als hoofdpersoon, veel obstakels. Sommige mensen proberen je misschien te stoppen tijdens je zoektocht, mogelijk door te zeggen dat je onredelijk of onrealistisch bent. Weet echter dat deze droomstoppers, vaak slim gemaskeerd, positieve intenties lijken te hebben. Maar ze belemmeren je ontwikkeling vanuit hun eigen, veilige comfortzone. Je vermogen om obstakels op je pad te herkennen en je aan te sluiten bij supporters tijdens je avontuur, is van cruciaal belang voor het succes van je missie. In sommige gevallen kan zelfs je coach of therapeut als medestander dienen. Omdat maar weinig mensen de reis van hun held naar volwassenheid voltooien, zullen de mensen onbewust proberen de jouwe te saboteren.

Stap 5: Je ontmoeting met de mentor

Over het algemeen wordt de held al in een vroeg stadium van het avontuur opgeluisterd door de aanwezigheid van een wijze wijze. In verhalen gesymboliseerd als een magische raadgever, een teruggetrokken kluizenaar of een wijze leider. De rol van de mentor is om je te helpen. Denk aan Obi-Wan, Yoda, Gandalf of Morpheus. Soms gehuld in mysterie en geheime taal, manifesteert een mentor wanneer de held klaar is. Maar onze moderne wereld is uitgeput van wijze ouderlingen of sjamanen die de jongere generatie effectief kunnen zegenen. Voor de meesten van ons is het aan te bevelen om wijze raad te vragen aan je innerlijke gids, die intuïtieve stem binnenin.

Stap 6: De donkere kant

De volgende belangrijke drempel is vaak verraderlijker dan de eerste. Bij het betreden van het kasteel van de slechterik of het landhuis van de kwaadaardige miljardair brengt deze tweede belangrijke beslissing de held gewoonlijk met aanzienlijke fysieke en psychologische risico’s. Binnen de muren van de binnenste grot ligt de hoeksteen van de speciale wereld waar de held zijn doel nadert.

Voor een man vertegenwoordigt de de donkere kant het Moedercomplex, een regressief deel van hem dat probeert terug te keren naar de veiligheid van de moeder. Wanneer een man op zoek is naar veiligheid en comfort – wanneer hij verwennerij eist – betekent dit dat hij verzwolgen wordt door zijn ego; de kant die angst vertegenwoordigt. Voor een vrouw geldt eigenlijk hetzelfde – wanneer zij aandacht eist of zichzelf wegcijfert – betekent het dat zij in contact is met de angst om niet genoeg te zijn. Of niet belangrijk. Het houd haar weg bij het vermogen lief te hebben.

Lees ook: de donkere kant van ons bestaan

Stap 7: Momenten van wanhoop

Geen zinvol avontuur is gemakkelijk. Er zijn veel gevaren op weg naar groei, ontdekking en zelfrealisatie (Maslow weer). De held wordt geconfronteerd met een groot obstakel en de toekomst begint er somber uit te zien: een verlies, mentale gevangenschap of een dreigende nederlaag op het slagveld. Het lijkt erop dat het avontuur tot een trieste conclusie zal komen, omdat alle hoop verloren lijkt te zijn. Maar er blijft hoop en het is op deze momenten van wanhoop dat de held toegang krijgt tot een verborgen deel van zichzelf – nog een laatste druppeltje energie, kracht, geloof of creativiteit vindt om zijn weg uit de buik van het beest te vinden. De held moet vertrouwen op een innerlijke kracht waarvan hij niet weet dat hij die bezit.

Stap 8: De beloning

Nadat de held zijn vijand heeft verslagen, ontvangt hij of zij de prijs. De held trekt het metaforische zwaard uit de steen en bereikt het doel dat hij of zij wilde bereiken. Of deze beloning nu in geld uit te drukken is, fysiek, romantisch of spiritueel is, de held is veranderd. En de mooiste beloning: dat waar de held aanvankelijk naar op zoek was, blijkt nu van ondergeschikt belang te zijn aan het heldenproces wat hij of zij heeft doorlopen. Misschien wilde je af van je financiële problemen? En ervaar je nu de meeste vreugde over het pad dat je bewandelt hebt om het te bereiken.

Stap 9: Terugkeer naar huis

Voordat het avontuur écht voorbij is, moet de held terugkeren naar de wereld waar hij vandaan kwam. Nog steeds liggen uitdagingen op de loer. Schurken die achterbleven, innerlijke demonen die terugkeren. De held moet omgaan met alle problemen die in deze fase van de reis onopgelost zijn gebleven. Door in contact te blijven met waarden en inzichten die je hebt opgedaan, de schaduwen te onderzoeken kan de held keuzes maken. Om blijvend te veranderen, gaat de held met grote regelmaat op zelfonderzoek uit. Hij kan gevaren en zwakke punten herkennen en daarop acteren.

Alle stappen van de reis van de held visueel

Waar ben jij op de reis van je held?

Als je dit alles hebt gelezen en tot je hebt laten inwerken, herken je dan al waar jij bent op jouw reis? Hoe ontvouwen de stappen uit de reis van een held zich in jouw leven?

Een aantal zaken zijn écht nog van belang om je te realiseren:

Ieders reis is uniek – ondanks de gemeenschappelijke, universele structuur van deze reis van de held.
Als je terugkeert naar eerdere fases, weet dan dat er ergens nog een aantal lessen geleerd mogen worden. Het is geen teken dat je gefaald hebt, het is wellicht een signaal dat je een waardevol moment over het hoofd hebt gezien. Weet dat alles wat niet geleerd is, zich herhaalt.
In het begin gaat de reis van de held over prestatie. Het volgende is echter van belang: of je nu een succesvol bedrijf poogt op te bouwen, een gezin wil stichten of jeugdtrauma’s wil verwerken, het zijn allen omstandigheden die ons aanzetten om tot heldendom te komen.

Kortom: in de loop van deze zoektocht – als we bewuster worden – gaat de reis veelal nog over de interne groei die tot transformatie leidt. En minder over de externe omstandigheden.

Als laatste:

Het belangrijkste ingrediënt in de reis van elke held

Verhalen over het echte leven komen neer op één ding: problemen. De hoofdpersoon staat voor een probleem met de bedoeling deze te overwinnen. Anders gezegd: problemen vertegenwoordigen de essentie van lijden en hebben tevens de sleutel i zich tot groei. Zonder problemen – en de spanning die dit oplevert – is er geen reis om te gaan. De held moet zijn problemen onder ogen zien, zijn angsten overwinnen, zijn spanningen oplossen of falen. Dus als we de volgende keer op Netflix naar een spannende verhaal kijken, weet dan dat dit in de basis over jou en mij gaat.

Psychologische groei is het proces van het overwinnen van tegenslagen, beperkingen en geconditioneerd gedrag om uiteindelijk volwassen te worden.

Hoe staat het met jouw autonomie?

door Barbara Veldt | jan 7, 2020 | Geen categorie, Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie

Op mijn 10de overleed mijn moeder. Vanaf dat moment moest ik het grotendeels zelf uitzoeken. Voor de duidelijkheid; ik had een liefdevolle vader en twee oudere broers. Mijn vader was echter getrouwd met zijn werk en mijn broers leefden hun leven als pubers. Zo goed als we in staat waren, poogden we nog een gezin te zijn. De sleutel ontbrak alleen.

Eigenlijk vond ik het vooral heel stoer om alles zelf te doen: zelf naar het ziekenhuis. Zelf boodschappen doen. Zelfs alles ten aanzien van school regelen. En alles waar het woord ‘zelf’ in zat, zat mij als gegoten. Je zou kunnen zeggen dat ik vroeg onafhankelijk was. Vroeg zelfstandig, vroeg wijs (soort van) en ja, ook vroeg opstandig. Ik was tenslotte onafhankelijk en had mijn eigen lot in handen. Dacht ik. O boy, wat had ik nog veel te leren!

Het duurde nog vele, vele jaren voordat ik me bewust was dat mijn onafhankelijkheid een keerzijde had. Met name in relaties. Ik was nu eenmaal op mijn best in mijn uppie. Voel je m? Ik vond het lastig om mijn zielenroerselen te delen. Was gewend om alles in mijn eentje te doorvoelen. Ik vond het ook lastig om, als ik iets wilde, dit te overleggen. Had al iets gepland voordat ik dacht; ‘o ja, wat vind mijn partner daar eigenlijk van?’ Niet bewust en zeker niet kwaadwillend. Het kwam simpelweg niet in mij op. Inmiddels veel geleerd en met een partner die van hetzelfde laken, een pak is. We zijn mild naar elkaar en daarin herinneren we elkaar.

Autonomie is dus wat anders dan onafhankelijk zijn. Terwijl ik geloofde dat ik niemand nodig had, tekende ik voor mijn eigen alleenheid. Ik verwarde het met de angst voor afhankelijkheid. In mijn boek RAAK in je relatie omschrijf ik het als volgt:

De boodschap over onafhankelijkheid zoals ik deze had opgepikt in mijn jonge jaren, was best eenzaam. Denken dat je alles zelf moet kunnen, is een leven van alleen voelen. En ook geloven dat je het in dit leven alleen moet doen. Het is vorm waarachter angst schuilt. Angst voor afhankelijkheid. Uiteindelijk hebben we elkaar nodig. Echt onafhankelijke mensen zijn zowel in staat om hun eigen benen te staan, hun eigen bonen te doppen én zich te verbinden met anderen.

Het verschil tussen onafhankelijkheid en autonomie

Je zou kunnen zeggen dat mijn onafhankelijkheid doorgeslagen autonomie was. Of andersom. Maar daarin zit het verschil: onafhankelijkheid is een vaardigheid die er voor zorgt dat we zelfstandig – alleen met onszelf – kunnen functioneren. Het is echter de onderlinge afhankelijkheid die ons borgt. Die ons gevoel koester en voedt dat we onderdeel zijn van het grotere geheel. Autonomie is een paradox: we moeten op eigen benen kunnen staan om ons emotioneel te verbinden.

De meeste mensen willen zowel intimiteit als onafhankelijkheid. Intimiteit en autonomie in al hun vormen: je ontwikkeling wordt gevormd door de mate waarin je in staat bent de dans te dansen tussen nabijheid en onafhankelijkheid. Tussen eigen en samen. Deze dans wordt weerspiegelt in hoe je de relaties met anderen ervaart. En hoe je de relaties met anderen ervaart, heeft invloed op hoe jij je verhoudt tot jezelf.

De dans om autonomie

Om bovenstaand concreet te maken, vond ik een schema wat goed uitdrukt hoe de dans tussen intimiteit c.q. je verbonden voelen en onafhankelijkheid, eruit ziet:

Hoog op Intimiteit en Hoog op Onafhankelijkheid	Autonoom
Hoog op Intimiteit en Laag op Onafhankelijkheid	Symbiotisch
Laag op Intimiteit en Hoog op Onafhankelijkheid	Geïsoleerd
Laag op Intimiteit en Laag op Onafhankelijkheid	Verloren/Gedissocieerd

Als je autonoom bent, zijn intimiteit en onafhankelijkheid geïntegreerd. Je voelt je zowel comfortabel in de nabijheid van de ander en tegelijkertijd ben je trouw aan jezelf. Je kunt er zijn voor de ander en terwijl je tegelijkertijd je eigen grenzen voelt en respecteert. Je bent samen en toch authentiek. De ik en de jij gaan gelijk op. Het wij-gevoel is sterk.

Onafhankelijkheid en intimiteit zijn de 2 kanten van de medaille die autonomie heet.

In de symbiotische relatie geef je de ik op om ruimte te maken voor de wij. Hierin verlies je alle contact met jezelf en met je eigen behoeftes. Het tegenovergestelde gebeurt in geïsoleerdheid; je hebt een sterk gevoel over je eigen behoeftes ten koste van de relatie met de ander. Je bent de enige kapitein op je eigen schip en geeft het stuur niet uit handen. In de verloren/ gedissocieerde staat van zijn ben je een drijvend schip zonder koers. Je dobbert. Het gevoel van ik is minimaal en hetzelfde geldt voor het gevoel van jij of wij.

Waarom is autonomie nu zo belangrijk?

We zijn biologisch ingesteld op verbinding. Of zoals Sue Johnson het zo mooi verwoord; ‘we are wired for connection’. Dat wil zeggen dat ons hele zijn afgestemd is op verbinding. Als we geen fysiek contact hebben, krijgen we huidhonger. Als we geen emotioneel contact voelen, worden we depressief. Zonder verbinding verliezen we het contact met onszelf, met de wereld. En uiteindelijk verliezen we het contact met het leven. Zeker in deze huidige tijd, ligt het gebrek aan verbinding op de loer. Ik moet daarbij denken aan een uitspraak van de Dalai Lama. Hij zegt over onze huidige, westerse samenleving: ‘ze leven alsof ze nooit doodgaan en als ze doodgaan, hebben ze niet geleefd’. Ze zijn wij. We zijn zó druk en haastig, leven achter en via schermen en worden opgeslokt door hectiek, dat er nauwelijks tijd overblijft voor echte aanwezigheid bij onszelf en de ander. De keerzijde van ons individualistische tijdperk.

Wat kun je doen om jouw autonomie te vergroten?

Hoewel er in de afgelopen 30 jaar voor mij veel veranderd is tussen onafhankelijk zijn en me autonoom voelen, ging dat proces niet zonder horten op stoten. Het belangrijkste was en is nog steeds, dat ik en wij veel geïnvesteerd hebben in het stuk verbonden voelen. Dit geldt overigens niet alleen in de intieme relatie maar op eigenlijk alle gebieden; familie, werk, opvoeding en vriendschappen. En eerlijk is eerlijk: het is en blijft aandacht vragen. Om je voor te stellen hoe het is, vraag ik je in de huid van de adolescent te kruipen: het uittesten van grenzen, de behoefte hebben om een eigen mening te verkondigen, risico durven nemen maar ook nodig hebben. Het zijn allemaal elementen die wenselijk zijn om jouw autonomie te vergroten.

Verbondenheid heeft grenzen nodig

Grenzen bewaken

Bovenstaande quote is mogelijk wel het belangrijkste ingrediënt ten aanzien van jouw autonomie. Zonder grenzen zijn we een bodemloze put. En je weet wat er gebeurt met een bodemloze put? Daar wordt troep in gegooid. Echter in de relationele werkelijkheid pakt dit destructief uit. We zullen ons beschermen tegen deze troep en uiteindelijk worden we boos en sluiten we ons af.

Grenzen zorgen ervoor dat we trouw blijven aan onszelf. Dat we in contact zijn met wat we nodig hebben en daar helder ver communiceren. En als in relaties onze grenzen worden geaccepteerd, ontstaat veiligheid en vertrouwen. Een goede voedingsbodem voor verbinding. Realiseer je dat als je ‘nee’ kunt zeggen, jouw ‘ja’ echt van jou is.

Daag je overtuigingen en aannames uit

Je gedachten zijn zowel je kracht als dat ze je vijand kunnen zijn. Als je onnauwkeurige conclusies over jezelf trekt – op basis van iets dat je ooit over jezelf bent gaan geloven – kun je daarmee je eigen barriëres opwerpen. Het kan zijn dat je gelooft dat als je je uitspreekt, je jezelf ongeliefd maakt. Of misschien denk je wel dat als je een keer ‘nee’ zegt, mensen je onaardig vinden. Kortom: als je iets over jezelf gelooft, hoeft het nog niet waar te zijn. Onze overtuigingen kunnen ons tegenhouden een autonoom, vrij leven te leiden. In sessies met clienten besteed ik aanzienlijk veel tijd aan het onder de aandacht brengen van overtuigingen die weinig functioneel meer zijn. Ben je niet goed genoeg? Hoe weet je dat? Als je vaker voor jezelf kiest, is dat dan egoïstisch? Hoezo? Het bijzondere ervan is dat als ik de client het perspectief van een ander in laat nemen, ze aanzienlijk milder zijn. Dus als vriendin, dochter, vader of collega gunnen we onszelf minder strenge overtuigingen. Dat geeft toch stof tot nadenken, nietwaar?!

Maak keuzes die van jou zijn

Als je bovenstaand tot je hebt laten inwerken, zul je je kunnen voorstellen dat als je overtuigingen wijzigen, het ook makkelijker is om keuzes te maken die daarbij passen. Zonder je schuldig te hoeven voelen, kun je verantwoordelijkheid nemen voor deze keuzes. En hoe steviger de keuzes gegrondvest zijn, des te makkelijker er eigenaar van te blijven. Ook als de keuzes uiteindelijk niet datgene brengen wat je ervan gehoopt had. In een autonoom leven is namelijk teleurstelling iets wat je nog zelden zult ervaren: daarentegen is elke keuze een ervaring en elke uitkomst iets welke je kunt bijschrijven in je ervaringsleer. Lees meer

Kom voor jezelf op

Om tegemoet te komen aan je eigen behoeftes, is het belangrijk dat je in staat bent voor jezelf te staan. Dit haakt aan op ‘nee’ kunnen zeggen maar behelst nog meer: voor jezelf opkomen betekent dat je ook soort van risico durft te nemen in relatie met een ander. Het betekent dat je jezelf laat zien, laat horen, dat je initiatief neemt en dat je het vertrouwen hebt dat als je ruimte inneemt, je deze ruimte waard bent. Voor jezelf opkomen is persoonlijke ruimte innemen. Dat is eigenlijk de tendens van de hedendaagse tijd. Vroeger, laten we zeggen, vijftig jaar geleden was persoonlijke ruimte innemen, niet eens in het bewustzijn van mensen. Het grotere geheel was anders gerangschikt. In 2020 mogen we voor onszelf opkomen. Mogen we onze autonomie leven. Mogen we vertrouwen op onze eigenheid. Mogen we autonoom zijn. In verbinding.

Circulariteit

door Barbara Veldt | mrt 21, 2018 | Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie

Teveel alleen

Tegenover mij zit een knappe vrouw, sprekende ogen met daarin een zorgelijke blik. Ze stottert wat, onzeker over hoe ze kan vertellen wat ze wil vertellen. ‘Ik voel me zo alleen’ stamelt ze zonder mij aan te kijken. ‘Ik weet niet hoe ik dat kan doorbreken. Ik heb behoefte aan verbinding maar het enige wat ik voel is dat ik op een eiland zit en geen enkel contact heb met mijn geliefde’. Terwijl ze deze zinnen uitspreekt, stokt haar adem. De heftigheid van haar emoties zijn hoorbaar. Ik wacht met iets te zeggen. Wil haar alle ruimte geven om op haar manier te zeggen wat ze zeggen wil. Het blijft stil. De tranen stromen over haar wangen en haar blik blijft naar beneden gericht. Na enige tijd kijkt ze me recht aan en zegt bijna op fluisterende stem; ‘Ik kan zo goed alleen zijn. Misschien ligt het wel aan mij. Ik weet niet hoe ik het moet doorbreken. Het enige wat ik wel weet is dat ik dat alleen voelen niet meer wil. Daarvan heb ik al teveel gehad’.

Deze vrouw – laten we haar Sue noemen – staat niet alleen. Wij voelen ons bij tijd en wijlen zoals haar; alleen. De behoefte aan verbinding, aan gezien worden en geliefd voelen huist diep in ons. Wat we ons onvoldoende realiseren is dat het alleen voelen veelal niet gaat over nu, maar over het verleden. Doordat we ons verleden projecteren op het hier en nu voelen we angst en verlies, voelen we woede en pijn. Alleen in het hier en nu hebben we helemaal niet zoveel te vrezen, zo begin ik me meer en meer te beseffen.

Als ik Sue vraag naar voorbeelden van er alleen voorstaan, somt ze deze moeiteloos op. Ditmaal zonder haperen. Alsof ze een mentale lijst hiervan in haar hoofd heeft zitten. En inderdaad; wat daarin weerklinkt is de ogenschijnlijke afwezigheid van steun, gezamenlijkheid en zelfs liefde. Maar iets wat weerklinkt, hoeft niet zo te zijn. Het wordt tijd om te onderzoeken of de werkelijkheid en de illusie één en dezelfde zijn. Zou het kunnen zijn dat het alleen-voelen zo diep geworteld is dat het in het heden nog steeds zijn werk doet? Met andere woorden wat gebeurt er als we ons verleden nog steeds als een sjabloon over het heden neerleggen?

We krijgen wat we verwachten

Als we situaties nog steeds beoordelen op basis van wat we geloven over onszelf en de wereld en hoe ziet dat er dan concreet in handelen uit? Is het mogelijk dat het alleen-voelen mede het resultaat is van een zelf-fullfilling prophecy? Zien we wat we geloven? En krijgen we wat we verwachten?

Hiermee wil ik niet zeggen dat Sue ‘schuld’ is aan het alleen-voelen. Integendeel. Iets ontstaat en als het maar lang genoeg voortduurt, gaan we geloven dat het ons overkomt. En dat is een misvatting. Wat ik haar met hart en ziel toewens, is dat ze invloed heeft in het doorbreken van dit gevoel. En dat kan alleen als ze 100% verantwoordelijk neemt voor haar aandeel in het instandhouden van het alleen-gevoel. Is zij in staat zodanig in verbinding te gaan met zichzelf dat ze in zichzelf de antwoorden vindt voor dit destructieve gevoel van alleenheid?

De weken die volgen zijn zwaar. We doorlopen samen Sue’s eerste kennismaking met haar alleen-voelen. Deze gaan terug naar haar leven als jong kind. Haar ouders hebben het druk met zichzelf en ze voelt zich weinig geborgen. Een reeks van jaren waarin Sue zich als kind onveilig voelt en leeft met het gevoel dat haar maar een taak rest; haar ouders gelukkig houden. Ze doet haar best op school, blinkt uit in zelfstandigheid en ontziet haar ouders door vooral meegaand en ‘makkelijk’ te zijn.

Sue is het toonbeeld van onzichtbaarheid in een leven waarin ouders zo opgaan in hun eigen innerlijke puinhopen, dat er weinig ruimte is voor zichtbaarheid en erkenning voor hun kind. Hun enige dochter. De vrouw herinnert zich een echte puberteit niet. Alles wat zich binnenin haar afspeelt, houdt ze voor zichzelf. Haar verdriet, dillema’s, vragen, eenzaamheid en alleen-voelen; het blijft binnen de veilige muren van haar kamertje. Daarbuiten laat ze zien hoe sociaal en goedlachs zij is. Ze lijkt afgescheiden van zichzelf en de buitenwereld.

Als het waar is dat we elke relatie zien in het licht van onze ervaringen en de overtuigingen die we daaruit hebben ontwikkeld, zou het kunnen zijn dat de vrouw ook in haar relatie met haar man, veel heeft waargenomen vanuit het er alleen voorstaan? En niet alleen waargenomen maar er ook naar gehandeld? Het onderzoeken waard.

We kijken naar het leven in het licht van onze ervaringen.

Ontschuldiging

Wat is dan wel belangrijk? Soms kunnen we in gesprek gaan met onze ouders. Hen meenemen in het proces waarin we zitten. Onszelf laten zien, onze worsteling. In een heel enkel geval zie ik gebeuren dat de volwassene in het kindstuk alsnog erkenning krijgt. Ik heb het een aantal keren mogen meemaken dat ouders en het volwassen kind met elkaar in gesprek gingen. Een vaak moeizaam, pijnlijk maar tevens prachtig proces waarin de erkenning voor het kind en de ontschuldiging voor de ouders, de relatie intensiveerde en ouders en kind er krachtiger uitkwamen.

Als ik Sue mijn overpeinzingen voorleg – bij wijze van suggestie – biedt zij weerstand. Begrijpelijk. Het impliceert in haar ogen dat ik eigenlijk zeg dat ze kreeg waarin ze geloofde. Inderdaad, zij ontvangt het als ‘eigen schuld dikke bult’ maar niets is minder waar. Of liever gezegd; in geen enkele situatie is sprake van schuld. Ja, als je je auto tegen een boom rijdt omdat je niet oplet, kun je spreken van schuld. Menselijke relaties zijn echter dynamische processen, altijd in beweging. Daardoor weten we nooit wanneer, en waar en bij wie het begonnen is. En met het bedoel ik de patronen waarin we zitten. Aangestuurd door onbewuste overtuigingen. Zijn de ouders van deze vrouw dan de schuld? Nee ook niet. Ze dragen wel ook ieder 100% verantwoordelijkheid voor het alleen voelen van hun kind. Ze hadden namelijk andere keuzes kunnen maken. Hiervoor is echter bewustzijn nodig van hetgeen er gaande was. Waarschijnlijk is hun persoonlijke en relationele puinhoop ook weer terug te voeren op eerdere ervaringen en waren ze – om wat voor reden dan ook – niet in staat te zien wat er op dat moment gebeurde. We weten het niet en het is niet belangrijk.

Erkenning

In de praktijk blijkt echter dat velen deze erkenning via derden krijgen; hun geliefde, soms de therapeut of een belangrijke ander. In het geval van deze vrouw is in gesprek gaan met haar ouders geen optie. Ze wil het niet, wil haar ouders niet ‘opzadelen’ met haar pijn. ‘Ik zou hen alleen maar verdriet doen’ aldus de vrouw. Zo sterk is de kracht van het verleden. Nog steeds wil ze haar ouders ontzien en dat is haar goed recht. Nu maakt zij een keuze en deze kan alleen maar gerespecteerd worden. Ze zal de erkenning voor haar alleen-voelen mogelijk kunnen krijgen bij haar partner, de man die ogenschijnlijk weinig steunend en liefdevol naar haar is. Die haar bevestigt in haar alleenheid. Wat is zijn verantwoordelijkheid in deze?

Op de vraag of haar man weet dat ze hulp heeft, antwoordt ze resoluut en verheft ze haar stem. Een krachtige stem. Ze maakt duidelijk dat dit hem niets aangaat en dat hij hierin geen enkele interesse zou tonen. Ze behoedt zichzelf liever voor de teleurstelling door het niet te vertellen. Op de vraag hoezeer ze daar zeker van is, zegt ze; ‘omdat hij in niets uit mijn leven enige interesse toont. Hij is zo met zichzelf en zijn eigen leven bezig, dat daarin geen ruimte is voor mijn sores’. Ik geef haar terug ‘dus jouw partner doet jou wel heel erg aan jouw ouders denken?”. Het blijft stil. Een lange tijd blijft het stil.

Erkenning krijgen is een bron van kracht

Een aantal keren heb ik een dergelijk proces mogen faciliteren. Een enkele keer haakte de client, als ik hun ‘probleem’ in een bredere context wilde onderzoeken, af. Kennelijk was het te vroeg. Zij waren er nog niet aan toe om eigenaar te worden van nieuwe perspectieven, om zich te ontdoen van oude veiligheden en vertrouwde overtuigingen. De lijdensdruk was (nog) niet hoog genoeg. Bij deze vrouw wel. Zij was eraan toe om de regie te nemen over haar eigen alleen-voelen.

De vrouw neemt de eerste wankele schreden in het doorbreken van iets, door haar partner op de hoogte te brengen van de stap die ze heeft genomen; hulp krijgen bij iets waar ze zelf niet uitkomt. En hem het waarom te vertellen.

Mezelf kennen is geluk ervaren

door Barbara Veldt | jul 2, 2017 | Gezin en Relatie, Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie

Thomas komt twijfelend mijn kantoor binnen en kijkt naar de grond. Ik geef hem een stevige hand en als hij opkijkt, zie ik een man met een jongensachtig uiterlijk. Twee droevige, prachtig bruine ogen kijken mij aan en stamelen; ‘mevrouw Barbara, denkt u dat u mij kunt helpen? Ik zie het niet meer zitten’. Het begin van een reeks gesprekken die lastig, ontroerend en tegelijkertijd zo waardevol zouden blijken.

Laat jij je leven gebeuren?

Thomas is een jongeman van 33 jaar met een zwaar belast verleden. Zonder vader, en met moeder en 3 zussen groeit hij op in een achterstandsbuurt. Hij is de jongste van het stel. Ze hebben in materieel opzicht niets, maar wel de aandacht en de liefde voor elkaar. Zijn vader is verslaafd en zo nu en dan in het gezin aanwezig. In het dorp waar hij vandaan komt, staat de familie van zijn vader als ‘slecht en crimineel’ te boek. Dit heeft volgens Thomas niet in de laatste plaats te maken met zijn donkere, oosterse afkomst.

Deze man, die eruit ziet als een jongen, ziet het leven niet meer zitten. Hij vindt dat het leven voor hem weinig positiefs in petto heeft, begint aan van alles en maakt niets af. Zelf geeft hij als verklaring hiervoor dat hij gebrek heeft aan discipline en dat alles snel verveelt. Ik luister aandachtig naar de manier waarop hij naar het leven kijkt, de keuzes die hij maakt – of liever gezegd die hij niet maakt – en voel compassie met hem en zijn leven; zijn worsteling, de loyaliteit naar zijn familie waardoor hij, zoals hij zelf zegt ‘doorgaat’ en de onmacht ten aanzien van alles en iedereen.

Terwijl ik luister ben ik me bewust van een stemmetje dat tegen me spreekt; ‘deze man is niets van dat alles. Zijn negatieve geloof over zichzelf is de schijnwerkelijkheid waarin hij leeft. Hij heeft geleerd te geloven in wat anderen in hem zagen’. Aangezien ik de laatste jaren geleerd heb mijn interne stem niet meer te negeren en ik hierover vragen begin te stellen, barst hij in tranen uit. Ik ga naast hem zitten met een grote doos tissues op mijn schoot. Zo zitten we de laatste 10 minuten van onze eerste ontmoeting.

De dagen na onze eerste ontmoeting laat het gesprek met Thomas mij niet volledig met rust. Hoewel ik inmiddels met gemak de deur van mijn werkleven sluit, komt deze client met regelmaat in mijn gedachten. Steeds als ik zijn gelaat voor me zie, komt bij mij het gevoel naar boven dat dit een man is met groot spiritueel inzicht, waarbij ik mij realiseer dat zijn uiterlijk hier mogelijk ook aan bijdraagt. Ik besluit mijn gedachten hierover een keer met hem te delen.

Gevangen in een rol of overtuiging reikt onze blik niet verder dan de eigen bewering

De vele weken die volgen worden gekenmerkt door verwondering, nieuwe inzichten, terugval, verzet en zijn voor mij soms zwaar maar vooral ook leerzaam. Het tempo waarmee Thomas zichzelf toestaat bepaalde levenszaken onder ogen te zien, zichzelf vragen gaat stellen en durft te geloven dat wat hij over zichzelf gelooft mogelijk niet klopt, is traag en met pieken en dalen. Soms gaat hij met een bepaalde lichtheid het gesprek uit om de week daarop weer zwaar en neerslachtig een nieuw gesprek met mij aan te gaan. Het andere moment maakt hij keuzes voor zichzelf die hij een tijdje daarna weer herziet. Voor mij bevestigt het proces met Thomas dat iedereen zijn eigen tempo heeft, dat werkelijke verandering alleen kan plaatsvinden wanneer het van binnenuit komt.

Hoe belangrijk is het dat we onszelf toestaan onze overtuigingen onder ogen te komen en onszelf af te vragen ‘ klopt het nog wel wat ik geloof?’. Pas dan ontstaat er ruimte om andere overtuigingen te omarmen.

Het is prachtig om het proces bij Thomas te volgen. Hij ‘stoeit’ met wie hij is, welke waarden bij hem passen en waarnaar hij wil leven. Steeds vaker komt hij op gesprek met verhalen over diepzinnige gesprekken die hij gevoerd heeft met anderen. is dit de man die nog niet zo lang geleden zichzelf verstopte voor iedereen? Het helpt hem om te voelen wat bij hem past. Ook begint hij zich te interesseren in filosofie, levensbeschouwelijke zaken en thema’s die hem helpen bij zichzelf te komen. Langzaam zie ik lichtjes in zijn ogen komen.

Op een dag komt hij met het inzicht dat het leven langs hem heen is gegleden, dat anderen zijn leven van betekenis hebben voorzien. ‘En ik heb het laten gebeuren’ voegt hij eraan toe. De verontwaardiging in zijn stem is hoorbaar. Letterlijk zegt hij ‘ik heb het leven van anderen geleefd. Nu ga ik uitzoeken hoe ik mijn leven ga leiden’. Thomas is er inmiddels achter dat het mens wie hij in werkelijkheid is, iemand is die veel te bieden heeft. Zijn relatie heeft hij beëindigd aangezien dit geen keuze was uit liefde maar vooral omdat hij niet alleen wilde zijn. Hij ervaart nu ook dat de westerse samenleving niet de waarden in zich heeft waarnaar hij wil leven. Hij overweegt om naar het land af te reizen waar zijn roots liggen en te ontdekken of hij daar meer van zichzelf terugvindt. Ontevredenheid met zichzelf en het leven begint plaats te maken voor hoop en vertrouwen.

Ik ben mijn geluk

Zijn laatste woorden als ik vraag naar wat de gesprekken hem hebben gebracht, zijn ‘ik dacht dat materie mij gelukkig zouden maken maar ik bleef ontevreden. Door de gesprekken ben ik erachter gekomen dat het geluk in mijzelf zit en dat door mezelf te leren kennen, ik het geluk leer kennen’.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]